Een persoonlijk verhaal over Keti Koti. Verscheen in 2013 in het boek “Hoe diep zit de pijn?” met interviews en foto’s van Sanne van der Most. Nog te bestellen voor €10,00 via info@ketikotirotterdam.nl

Henk Aron

‘Mijn kinderen gaan door excuses echt niet met een rechtere rug lopen’

‘Ieder jaar op 1 juli neem ik vrij. Dan ben ik bij de optocht en herdenk ik wat er is gebeurd. Net als op 4 en 5 mei. Met het verschil dat de eerste herdenking mijn directe achtergrond betreft. Dat komt dus net iets dieper bij me binnen. Maar als je mij vraagt hoe diep de pijn zit, dan vind ik dat toch ingewikkeld. Want is er wel echt een verschil tussen hoe de oorspronkelijke Nederlander het vandaag ervaart en hoe ik er tegenaan kijk?  Is het voor mij anders omdat ik toevallig donker gekleurd ben? Dat vind ik een lastige. Het is al zo lang geleden. Zelf de moeder van mijn oma is al vrij geboren.

De urgente pijn van de slavernij is dus bij haar generatie gestopt. Natuurlijk droeg zij de erfenis van haar voorouders met zich mee. En zelfs mijn eigen moeder is nog opgegroeid met zware straffen. Maar of ik er zelf nog echt door gevormd ben? Ik weet het niet.’

‘Volgens mij zijn er ook twee verschillende dingen. De gruweldaden uit de slavernij en de problemen van vandaag de dag. We zijn snel geneigd om alle ellende van de zwarte samenleving te koppelen aan slavernij. De discriminatie, uitsluiting, donkere jongeren die geen baan kunnen vinden. Toch moet je dat volgens mij los zien van elkaar. Het zijn problemen waar alle minderheidsgroepen in een land mee te maken krijgen. De eerste generatie Turken en Marokkanen wilden er ook gewoon graag bij horen. Dan pas je je aan en cijfer je jezelf een beetje weg. Begrijp de codes van de nieuwe samenleving. Dat is een wereldwijd mechanisme. Maar het heeft niets met het slavernijverleden te maken. Ik zie dat los.’

‘Hoewel je de impact van slavernij ook zeker niet moet onderschatten, denk ik dat we ook niets aan ‘sorry’ hebben. Gaan mijn kinderen of hun kinderen met een rechtere rug lopen als Nederland excuses aanbiedt? Welnee. We voelen ons niet direct gekrenkt dus sorry is nu niet meer nodig. Openheid is veel belangrijker. Laat ze op de scholen eens helder zijn over wat er is gebeurd. Vertel die kids maar dat het helemaal niet zo’n fris verhaal was. Vraag ze waar al die Nederlandse rijkdom vandaan kwam? En hoe het komt dat de Rotterdamse haven zo’n goede positie heeft. Wie het weet mag het zeggen. Dát is belangrijk voor mijn kinderen en voor al die andere kinderen met een donkere kleur. Mochten zij een keer het gevoel hebben er niet bij te horen, vertel ze dan dat Nederland mede zo rijk is geworden door het bloed en zweet van hun voorouders. Zij hebben een essentiële bijdrage geleverd aan de rijkdom van Nederland. ‘Borst vooruit!’

Een persoonlijk verhaal over Keti Koti. Verscheen in 2013 in het boek “Hoe diep zit de pijn?” met interviews en foto’s van Sanne van der Most. Nog te bestellen voor €10,00 via info@ketikotirotterdam.nl

Guno Zwakke

‘Erkenning is voor mij geen voorwaarde om verder te gaan’

‘De opa van mijn moeder is 105 jaar geworden. Ik heb hem nooit gekend maar hij heeft het dus nog meegemaakt. Een gek idee. Net als het feit dat mijn moeder ze nog heeft gekend als kind, de slaven. Bij sommige ouderen zie je nog wel iets uit die tijd terug. Mensen van een bepaalde leeftijd zijn te onderdanig en te respectvol naar blanken toe. Mijn moeder is zelf behoorlijk mondig, maar ze is ook heel beleefd. Zelf zegt ze dat het daar niks mee te maken heeft. Op de basisschool maakte ik voor het eerst een werkstuk over de slavernij en de onafhankelijkheid van Suriname. Dat was eigenlijk mijn eerste echte confrontatie met het onderwerp. Mijn interesse bleef.  Tegenwoordig  organiseer ik evenementen in Rotterdam. In 1992 organiseerde ik voor het eerst Keti Koti op het Schouwburgplein. Het was een droom die uitkwam. Bioscoop Pathé was er toen nog niet en ik kreeg alle ruimte. Ik had echt de wind mee. Sindsdien heb ik het thema nooit meer losgelaten.’

‘Vroeger voelde ik veel onbegrip en boosheid als er aan dacht hoe onrechtvaardig het allemaal is geweest. En op het moment dat Suriname niks meer opleverde, maakten ze ons onafhankelijk. Dat is natuurlijk helemaal te gek. Tegenwoordig ben ik niet meer boos. Ik bekijk het vanuit de tijdsgeest. Alles was toen anders. Pijn voel ik dus niet echt meer. Ik voel het meer als een moment dat gevierd moet worden. Vrijheid is zo universeel, dat moet je koesteren. Toch zie ik bij veel ouderen nog wel echt pijn. Ze waren strenge opvoeders en ze gaven hun kinderen harde lijfelijke straffen. Dat is allemaal de erfenis van de slavernij. Sommige ouderen zijn ook echt nog boos. Die zijn super gemotiveerd om hun zwarte bewustzijn uit te dragen. Toch hebben ze alleen zich zelf daarmee. Het heeft geen zin om je hele leven slachtoffer te blijven. Daar los je niks mee op.’

‘Wat je dan wél moet doen? Je bewust zijn van de lessen van het verleden en samen verder gaan. Gebruik het verleden als springplank naar de toekomst. Rotterdamse jongeren weten maar weinig over het verleden. Dat vind ik jammer. Natuurlijk zijn ze bij de viering aanwezig maar ze weten vaak niet wat het echt betekent. Voor het grootste deel van de autochtone Nederlanders is de slavernij overigens ook een ver van hun bed show. Ik begrijp het wel, het is ook al zo lang geleden en het was niet hun pijn. Maar het is ook jammer, want het is wel een stuk gezamenlijke geschiedenis. Erkenning van de witte Nederlanders zou natuurlijk mooi zijn. Toch is dat voor mij geen voorwaarde om verder te gaan.’

Een persoonlijk verhaal over Keti Koti. Verscheen in 2013 in het boek “Hoe diep zit de pijn?” met interviews en foto’s van Sanne van der Most. Nog te bestellen voor €10,00 via info@ketikotirotterdam.nl

Mildred Uda-Lede

‘Die onjuiste bejegening omdat ik een kleurtje heb, zal ik nooit pikken’

Door de slavernij beseffen wij maar al te goed welke prijs onze voorouders betaalden zodat wij nu als mens vrij mogen zijn. De slavernij heeft ons nabestaanden geleerd om anderen ongeacht huidskleur of sociaal maatschappelijke status te zien als persoon die er toe doet. Op 1 juli sta ik stil bij de verhalen van mijn betovergrootmoeder die zelf nog slaaf is geweest. Hoe beleefde zij die dag? Ik ben al heel lang bezig om mijn pijn te verlichten. Onder meer door met veel mensen in gesprek te gaan, zwart én wit. Maar ook door kennis te vergaren, door er veel over te lezen maar ook door er zelf over te schrijven. In 2012 verscheen mijn boek ‘Zoektocht in Vrijheid’ waarvoor ik 12 mensen heb geïnterviewd. Hun verhaal heeft anderen over de streep getrokken om over het onderwerp slavernij en de effecten op de huidige mens te praten.’

‘Op 1 juli 2013 verschijnt van mijn hand ook een kinderboek voor de basisschool met de titel: ‘De Bondruvogel en de oude laars’. Het is een verhaal dat helpt met kinderen in gesprek te gaan over het nare verleden van de Nederlandse slavernij en over hoe mensen met elkaar moeten samenwerken en vrij mogen zijn. De nieuwe generatie gaat er in sommige opzichten iets anders mee om. Ze nemen de dingen niet zo zwaar op. Maar als ze in situaties komen waarbij ze om onduidelijke reden onterecht anders behandeld worden dan witte Rotterdammers, dan kunnen zij net als hun ouders en grootouders fel reageren. De jonge generatie is hier geboren geworteld. Zij voelen zich Rotterdammer en vinden het nog vreemder dan hun ouders dat zij als buitenstaanders worden behandeld. Als rechtgeaarde Rotterdammers eisen zij dan hun plek op. Ook mijn eigen kinderen zijn geboren in Nederland. Wij hebben ze zo opgevoed dat zij geen onderscheid maken tussen mensen met wie zij omgaan. Als echte Rotterdammers in een multicultureel Rotterdam hebben zij vrienden met wortels uit alle hoeken van onze aarde.’

‘Er is veel veranderd, maar ook nog te veel bij het oude gebleven. Gekleurde Nederlanders hebben in menig opzicht hun plek veroverd in Rotterdam. De meesten doen mee en leveren een goede bijdrage aan onze Rotterdamse samenleving. Maar zolang er bij sollicitaties en bij uitgaansgelegenheden onderscheid gemaakt wordt omdat ze een kleurtje hebben, zijn wij er nog niet. Het is niet te verdragen dat goed opgeleide jonge mensen, geboren Rotterdammers, hun eigen naam die buitenlands klinkt, moeten verbergen bij sollicitaties. Dan is er in ons geliefd Rotterdam nog veel mis. De echt diepe pijn is bij mij al behoorlijk weggesleten. Ik heb nieuwe inzichten opgedaan en heb goede relaties opgebouwd met mensen uit alle lagen van onze Rotterdamse bevolking. Wat wel blijft is mijn alertheid op een onjuiste bejegening omdat ik een kleurtje heb. Dat pik ik niet, zal ik nooit pikken.’

Een persoonlijk verhaal over Keti Koti. Verscheen in 2013 in het boek “Hoe diep zit de pijn?” met interviews en foto’s van Sanne van der Most. Nog te bestellen voor €10,00 via info@ketikotirotterdam.nl

Marciano Daans

‘Onze jongeren zijn bezig te verdrinken’

De afschaffing van de slavernij heeft voor mij een dubbele betekenis. De eerste betekenis is die van de zogenaamd herkregen vrijheid. Het lijkt alsof mijn voorouders blij hadden moeten zijn met de gratie die na de onmetelijk druk van onder meer de Verenigde Koninkrijk van Groot-Brittannië en Frankrijk door Koning Willem III is gegeven. De tweede betekenis is meer fundamenteel: namelijk dat mijn voorouders  als gevolg van de slavernij pas sinds de afschaffing konden vaststellen hoe ver zij weer teruggeworpen waren in de tijd. Geen eigen instituties, geen culturele gemeenschappelijkheid, geen politieke en economische factor, geen eenduidige identiteit. Tot welke leefgemeenschap behoorden mijn voorouders en tot welke leefgemeenschap behoren hun nakomelingen anno 2013?’

‘In Rotterdam is er nauwelijks aandacht voor dit onderwerp. En dat wat niet besproken wordt, is voor veel  instituties, zoals de gemeente zelf, maar ook voor scholen en middenveldorganisaties ook niet relevant. Het is vreemd om te werken aan een toekomstbestendige vitale stad, als een belangrijk deel van het verleden onderbelicht blijft. Dit geldt zowel voor de nakomelingen van slaven, als die van slavenhouders. Van 2007 tot 2010 was ik projectdirecteur van het Keti Koti Festival Rotterdam. Daarnaast zet ik mijn eigen radiozender Radio Brasa in. Met onze programma’s proberen wij ondernemerschap, eigen identiteit en de institutionele zelfredzaamheid van onze mensen te vergroten. Mijn bijdrage aan dit thema maakt mij niet trots. Ik vind het normaal dat ik dat soort dingen doe.  Ik zou het zelfs raar vinden als mensen trots zouden zijn op dit soort dingen.’

‘De vraag hoe diep de pijn zit, vind ik een lastige. Het leed en de pijn die mijn voorouders kan ik zelf nooit voelen. Maar ik voel wél frustratie over de economische en politieke achterstand die veel Caribische, Surinaamse en Kaapverdiaanse jongeren hebben ten opzichte van andere minderheidsgroepen. Kijk naar hun plek op de arbeidsmarkt en de hoge werkloosheid onder deze groepen. Toch is Rotterdam niet de stad die snel een voortrekkersrol zal vervullen met betrekking tot dit thema. Onze jongeren zijn bezig te verdrinken. Ze zijn alleen maar bezig met overleven en komen onvoldoende toe aan  thema’s zoals het slavernijverleden. Ook van de Rotterdamse scholen en het maatschappelijk middenveld verwacht ik dat niet. Ik denk dat het er niet echt beter op zal worden de komende jaren.  We mogen zelfs blij zijn als we de huidige situatie vast weten te houden. Slavernij is en blijft een grote schandvlek op de wereldgeschiedenis.’

Keti Koti Rondetafelgesprek 2013

(Her)denk mee, het is onze geschiedenis en onze toekomst

Rotterdam 26 juni 2013

Met: Ahmed Aboutaleb, Teana Boston-Mammah, Francio Guadeloupe, Richard Price, Alex van Stipriaan,

Gespreksleider: Oosterhoff Oosterhoff

Eindredactie: Alina Cuartas de Marchena en Wim Reijnierse

Uitgave: Stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst, 2014

Deel 5: Ahmed Aboutaleb

Oosterhoff: ik wil de burgemeester een paar vragen stellen. Burgemeester, kenmerk van het boek “Hoe diep zit de pijn?”waarvan u zojuist het eerste exemplaar heeft gekregen, is de emotie, de beleving van slavernij, de openhartige verhalen. Welke emotie roept de herdenking bij u op? Welk verhaal heeft u bij deze herdenking?

Aboutaleb: Als u het mij toestaat wil ik graag reageren op twee dingen die ik zojuist heb gehoord in het Rondetafelgesprek. Het begrip identiteit en racisme. Ik heb vandaag een column gepubliceerd in de krant Metro over het thema slavernij, herdenken en toekomst. Ik moet steeds denken, bij de discussie, aan een mevrouw in 1997 bij wie ik mocht logeren in de Mississippi, in een klein gehucht geheten Natchez. Ik was in 1997 in Amerika op uitnodiging om kennis te maken met de Amerikaanse samenleving en zo reisde ik van noord naar zuid, en van west naar oost, een geweldige kans. Ik mocht een programma samenstellen, van wat ik zou willen. Eén van mijn vragen was, is er nog iemand in leven die meegemaakt heeft, de eerste zwarte mensenrechtenbeweging in Amerika, in de Mississippi, met wie ik een paar dagen zou kunnen optrekken… Het was een heel oud vrouwtje, ik vermoed dat zij niet meer in leven is.

Zij vertelde me het indrukwekkende verhaal, dat zij in de jaren zestig (inderdaad dat is niet eens heel lang geleden), terwijl zij wist dat zij niet mocht stemmen, haar moed bij elkaar verzamelde om toch naar het stembureau te gaan. Ze vertelde hoe ze daar eerst werd weggestuurd, en toen zij toch bleef aandringen, de politie werd gebeld en hoe zij met de wapenstok was toegetakeld er zijn foto’s van die ook waren gepubliceerd in de lokale kranten. Je hoeft er weinig mens voor te zijn om hier vochtige ogen van te krijgen. Natchez ondervindt hier nog steeds de gevolgen van. Natchez is een omgeving met overwegend zwarte bevolking. Er zit één heel rijke club, de Cotton Club, en die deelt daar de lakens uit, maar de meerderheid, numeriek, in Natchez is zwart.  Maar de rechter is blank, de brandweer is blank, de politie is blank, de burgemeester is blank, alle gekozen organen zijn blank. Dus vraag ik aan mevrouw: Hoe is het mogelijk dat de zwarten, die numeriek in de meerderheid zijn, niet de macht in handen nemen? Dat kan toch? Voor alles moet je naar de stembus in amerika. En toen kwam deze mevrouw met het verhaal dat de mensen volstrekt apatisch zijn ten opzichte van het begrip overheid. Het vertrouwen in het begrip overheid heeft zo’n deuk opgelopen, generaties op generaties, dat de mensen nu uiteindelijk zeiden: neen laat maar. Zelfs in situaties waar zij numeriek de macht in handen konden krijgen.

Een van de deelnemers aan het Rondetafelgesprek zei “racisme is het negeren van verschil” ik hoop dat ik het juist heb geciteerd. Wel, was dat maar waar! Racisme gaat volgens mij veel dieper. Dat raakt het been. Bij het negeren van verschil kom je semantisch in de buurt van discriminatie en “onderscheid maken tussen…”. Of het niet onderscheid kunnen maken tussen… Maar racisme heeft er in de kern mee te maken om de ander, omdat die er anders uitziet, tegelijk ook de kwalificatie van minder te geven. Dat is het kleineren van mensen. En mensen op de knieën willen krijgen. Dat is erger dan alleen verschil niet willen zien. Dat is wat zo erg is aan racisme. En ik denk dat het heel belangrijk is om dat met elkaar te realiseren, als je streeft naar gelijkheid moet je eerst afrekenen met racisme en dan met discriminatie en wel in die volgorde,

Ik ben blij dat we vandaag kunnen herdenken. Ik snap wel dat er mensen zijn, die wat er gebeurd is in de slavernij heel vervelend vinden en zeggen, “laten we dit hoofdstuk maar afsluiten en naar de toekomst kijken”. Maar laten we heel eerlijk zijn: we laten toch ook de Tweede Wereldoorlog niet achter ons liggen onder het motto laten we naar de toekomst kijken?

Herdenken is heel belangrijk, van de Tweede Wereldoorlog. Wat er gebeurd is is heel belangrijk voor de slachtoffers van de tweede wereldoorlog, en dat we er lessen uit leren voor de toekomst is ook heel belangrijk. Wat er gebeurd is in de Jappenkampen, daarvan zeggen we ook niet, daarvan moeten we het herdenken stopzetten, Het is pas jaren 80 dat er in Den Haag een Indie-monument werd opgericht. En dat daarbij de slachtoffers van de Jappenkampen werden herdacht in aanwezigheid van het koninklijk huis. Het helpt niet om de gezamenlijke pijn te negeren. De gezamenlijke pijn moet je onderkennen dat die geweest is. En het mooiste zou zijn dat je daaruit de gezamenlijke kracht put om met elkaar verder te willen . dat is waar het bij herdenken over gaat. De pijn negeren zou een vergissing zijn.

Dan tenslotte het begrip identiteit. De spreker stelde de vraag of identiteit iets is wat je bent of de positie die je inneemt. Ik hoop dat ik goed citeer. Ik denk dat allebei waar kunnen zijn. Mag ik u een anekdote vertellen.  Ik had tot voor kort een sterke identiteit en wist precies wie ik was. Totdat ik ontnuchterd was door een meisje van ik denk 6 jaar. Niet zo lang geleden was ik op een school in Rotterdam West om politie-kits uit reiken aan de kinderen die door de politie waren opgeleid om op te letten op straat. Toen kwam een klein Marokkaanse meisje naar me toe, ik schat haar een jaar of 6, Toen vroeg ze “bent u burgemeester?”. Ik had mijn ambtsketen om dus ik zei ja…  “Bent u Marokkaan?” “Ik ben een Nederlander geboren in Marokko.” “O dan bent u geen burgemeester want de burgemeester is Marokkaans.” Toen dacht ik… ik weet het niet meer.